Zilver en het wilde westen

Zo daar zijn we weer deze keer vanuit Tupiza, het wilden westen van Bolivia. Hier hebben Butch Cassidy en de Sundance kid hun laatste schietpartij gehad, of dat wordt aangenomen. Wat dat betreft heeft Tupiza ook echt wel wat weg van een Wild West stadje. Ik verwacht elk moment de Daltons of Lucky Luck tegen te komen.

Maar we waren gebleven in Sucre, de witte stad van Bolivia en de eigenlijk hoofdstad van Bolivia. Je merkt het meteen als je eraan komt: mensen zijn beter gekleed, er lopen veel studenten rond en het eten is er twee keer zo duur als in de rest van Bolivia. Wij hadden een apartement bij een Oostenrijks-Boliviaans stel. Helaas bleek wel dat er net een dag daarvoor werkzaamheden waren begonnen bij de buren dus als we daar veel last van hadden konden we ook zonder extra kosten van accomodatie veranderen. Het viel mee. Het geluid hield dan wel vrijdagavond pas rond half tien ‘s avonds op maar ‘s nachts hadden we er geen last van.

De eerste ochtend stonden we laat op en gingen we direct de stad in, dronken daar wat koffie en wilde de musea gaan bezoeken. Maar…het was net 12 uur geweest dus alles zat dicht tot half drie. Ze hebben een hekel aan de Spanjaarden hier maar de siësta hebben ze er erin gehouden. Gelukkig waren de internetcafes wel open dus daar heb ik mijn vorige stuk geschreven. Ook hebben we nog uitgebreid gelunchd.

Om half drie bezochten we Liberty house, het gebouw waar de Bolivianen in 1825 hun onafhankelijkheid van de Spanjaarden hebben verklaard. Binnen is er, naast een hele hoop portretten van de Boliviaanse staatsmannen door de eeuwen heen, een prachtig houten koor te vinden in de kapel. Helaas voor mij was alles in Spaans maar in grote lijnen werd duidelijk dat Bolivia eerst heeft vrijgevochten als onderdeel van Peru, Alto Peru, maar zich vervolgens heeft afgescheiden. Dat dit kon had voornamelijk te maken met de rijkdom die is gevonden in de zilverberg bij Potosi, onze volgende halte. Twee eeuwen daarvoor was het zilver daar gevonden en al met veel ijver buit gemaakt door de Spanjaarden die het prompt naar Spanje verscheepte in grote vloten. Eentje is ons Nederlanders wel bekend als de Zilvervloot, buitgemaakt door Michiel de Ruijter. Peru en Argentinië aaste op deze mijn en wilde Bolivia inlijven. Maar over Potosi later meer. De Bolivianen hebben hun onafhankelijkheid vormgegeven met als voorbeeld de Verenigde Staten. Wat dat betreft had het Liberty House veel weg van het Liberty Hall in de VS.

Daarna zijn we doorgelopen naar een ander indrukwekkend gebouw aan het centrale plaze, de kathedraal. Aan de kathedraal zit een museum met een hele hoop religieuze rijkdom. Kilo’s goud en zilveren is omgevormd in goudblad om de kerk te versieren, grote kruizen en kelken, ingelegd met edelstenen. Daarnaast heeft het museum een hoop religieuze schilderijen. Om die reden werden we persoonlijk begeleidt door een dwarse puber die voor ons uitslofte met zijn mobiele telefoon als voornaamste aandachtspunt.

Ondertussen was ik behoorlijk moe, want ik had nog steeds last van mijn maag en de hoogte, dus na nog wat boodschappen te hebben gedaan zijn we terug gegaan naar het apartement. De lunch zat me nog steeds dwars dus naar wat kleins te hebben gegeten gingen we slapen. Of dat probeerde ik in ieder geval. Ik sliep nauwelijks dus de volgende ochtend was ik gesloopt. De zaterdag ben ik dan ook voornamelijk in het apartment gebleven en heb lekker relaxt. Jerre daarentegen is wel vier keer de steile heuvel naar het centrum afgelopen om allemaal zaken te regelen, zoals het bevestigen van onze vluchten die nog komen gaan, een paar rekverbanden voor mijn enkel, en ga zo maar door. Om half vier spraken we weer af bij de kerk 250 meter van ons hostel om daar het franciscaner klooster te bezoeken. Met zo’n tien anderen werden we in noodvaart door de kunstcollectie geloodsd maar zo erg was dat niet want wederom waren het houten koor en de ontzettend oude ceder in de tuin hier het hoogtepunt.

In het apartement kookte we nog wat te eten en regelde een taxi om ons van Sucre naar Potosi te brengen in twee tot drie uur. We konden ook met de bus maar we wilde op tijd in Potosi zijn om nog de Munt te bezoeken die op zondag alleen ‘s ochtends open is en alleen te bezoeken is met een tour. De laatste tour van die dag zou om half elf plaatsvinden. Nadat we wat broodjes hadden geregeld stapte we in de taxi van San Javier, die als een ware snelheidsduivel door de bergen crosste. Hij was bijna te snel om nog te stoppen voor het punt dat Ebo ons had aanbevolen, namelijk een oude hangbrug over de rivier die in Potosi begint. Het was wel vreemd. Bolivia is groot en verlaten en opeens zie je daar een aantal middeleeuws ogende torens waar een houten hangbrug tussen is gespannen. Een erfenis van de Spanjaarden.

Potosi op 4070 meter hoog

Dankzij onze snelheidsduivel van een taxichauffeur waren we als rond kwart voor tien bij ons hotel, dus ruim op tijd voor de munt.Tijdens het inschrijven joeg de hoteleigenaar ons nog wel angst aan dat we al te laat waren maar eenmaal bij de munt gekomen waren ze nog niet eens begonnen met kaartjes verkopen voor de tour van half elf. De munt was echt een indrukwekkend gebouw, met wel 50 kamers waarvan slechts een deel werd benut voor de munt. Het begon eerst met munten die met de hand werden geslagen totdat er grote apparaten door ezels aangedreven gebruikt konden worden om het zilver tot platte repen te krijgen en daar de munten uit te slaan. Later volgde stoommachines en uiteindelijk in 1909 elektriciteit. Al die verschillende ontwikkelen zijn te aanschouwen in het museum. Wat het echter nog het leukste maakte was de bijbehorende geschiedenis van het vinden van zilver in Potosi en de exploitatie door de Spanjaarden en hoe dat vandaag de dag gaat.

Het verhaal vertelt dat een Inca-man zijn lama was verloren in het slechte weer en pas laat in nacht zijn zoektocht staakte en een vuur aanlegde om zich te verwarmen. Dus vloeide door de hitte het zilver onder het vuur vandaag. De Inca man had direct door dat hij iets in handen had wat de Spanjaarden graag wilde. En dat wilde ze inderdaad. In de twee tot twee en halve eeuw daarna zorgde ze dat er genoeg slaven waren om het zilver uit de berg te halen. Een slaaf werd voor periodes van 4 maanden dag en nacht onder de grond gehouden om daar met minimale middelen te werken. Na die 4 maanden werden ze geblinddoekt naar buiten geleid om langzaam te wennen aan het licht. In de praktijk werd die tijd van 4 maanden verlengd naar 8 tot 12 maanden tot zelfs 2 jaar. De inheemse bevolking was al snel schaars want lang overleefde je het werk niet. Dus werden er slaven uit Afrika gehaald. De schatting is dat in al die eeuwen zo’n 8 miljoen slavenarbeiders het leven hebben gelaten.

Potosi was in die tijd een van de grootste en rijkste steden ter wereld met 200 000 inwoners en wel 80 kerken. Toen het zilver begon op te raken en vervolgens de zilverprijs ook instortte verminderde de bevolking naar nog geen 10 000. Vandaag de dag wonen er 145 000 mensen en is het de armste stad van Bolivia.

Vandaag de dag is het zilver al lang op en wordt er voornamelijk tin gewonnen uit de mijn en slechts hier en daar zilver door coöperatieve ondernemingen. De mijnwerkers bezitten dus een gedeelte van de mijn en er is nog altijd de droom om in een keer rijk te worden. De realiteit is dat ze armzalige middelen voor handen hebben en meestal na 7 tot 10 jaar last krijgen van stoflongen. Als je longen 50% zijn afgekeurd mag je voltijd met pensioen gaan voor $12 dollar per maand. De meeste mijnwerkers worden niet ouder dan 40 jaar.

De afgelopen paar dagen hadden we contact gehad via WhatsApp met een stel Fransen die wel met onze tour meewilde over de Salar de Uyuni waar we vanuit Tupiza aan zouden beginnen. Hun hostel lag op loopafstand dus we gingen langs om kennis te maken. Ben en Amandi zijn al sinds november op reis en waren als drie weken in Bolivië. Het kwam mooi uit dat ze meewilde want dan heeft Jerre iemand om de vulkaan mee op te klimmen die op de derde dag gepland staat. De salar ligt op 4000 meter hoog en de top van de berg op 6000 meter. Ik had van tevoren al mijn twijfels of ik dat ging trekken met mijn problematische luchtwegen maar met mijn verstuikte enkel zit het er helemaal niet meer in. Het klikte goed tussen ons dus we besloten elkaar weer op te zoeken in Tupiza op het busstation om vanuit daar naar de Tour operator te gaan om te onderhandelen over de tour.

De volgende ochtend bleek dat onze bus naar Tupiza om acht uur ‘s ochtends was samengevoegd met de bus van Ben en Amandine die om half acht zou vertrekken. En weldra bleek de passagiers van half negen ook bij ons te zitten. Dus pas rond half negen leken we te vertrekken en dat werd uiteindelijk 9 uur. Ik kon niet wachten wat het was bepaald niet warm en mijn tenen waren aan het bevriezen. Vervolgens begon de chauffeur te klagen dat er te veel kaartjes waren verkocht en dat er dus vier mensen moesten blijven staan. Wij niet gelukkig maar ja het is 6 uur naar Tupiza! Al snel lagen er meerdere mensen te slapen in het gangpad. Maar dat kon pas nadat een verkoper de eerste vijftien minuten tot de bus de rand van Potosi had bereikt gevuld had met een praatje over zijn paddestoelen, die in alle vormen uit zijn tas kwamen: Poedervorm, snoepjesvorm, capsule vorm. En waar waren die paddestoelen goed voor? Alles natuurlijk. Menopause, botverkalking, zwangere vrouwen. Ja het smaakt dan wel niet zo lekker of in ieder geval erg aromatisch, maar het bevatte allemaal mineralen, vitaminen, omega vetzuren. Een zakje poeder kostte wel 50 bolivianos! De busrit kostte 60 bolivianos per persoon. Niettemin verkocht hij zat.

Onderweg stopte we nog een keer en ik heb daar een w.c. aangetroffen die toch wel in mijn top 3 terechtkomt qua smerigheid en dat mag wat zeggen! Eenmaal aangekomen gingen we met onze Franse vrienden eerst langs bij andere touroperator om een gevoel te krijgen voor de prijs en de aanbieding. Vervolgens gingen we naar de touroperator waar Jerre en ik al een aanbetaling voor hadden gedaan, la torra tours. Daar hebben we stevig onderhandelt, al helemaal Ben die het volgens mij als zijn levensmissie ziet de beste prijs te krijgen. Niet verkeerd, zeker toen bleek dat we meer moesten betalen dan de prijs op de website! Uiteindelijk betaalde we de websiteprijs plus een nacht gratis overnachting. Na de betaling hebben we de winkel op de hoek opgezocht om mutsen, handschoenen, truien en sjaals in te slaan. Ik was natuurlijk mijn jas vergeten, maar daarnaast bleek de afgelopen paar dagen in Potosi dat een sjaal en muts ook geen overbodige luxe zijn. Toen we even later weer langs die winkel liepen was die dicht. Blijkbaar had ze haar slag geslagen voor die dag. Dus morgen op naar de zoutvlaktes! We zien er naar uit.